Vroeger leerde je er hoe je met hobby’s je pensioen kon vullen. Tegenwoordig hebben de cursussen van Pensioen in Zicht een diepere betekenis. Bewustwording van wat je nog wilt en kunt, daar draait het om. Gevaarlijkste valkuil volgens trainer Jan Sleegers: de pensioen-burnout.
De cursussen van Pensioen in Zicht bestaan al heel lang. Wat is er de laatste jaren veranderd?
“De cursussen Pensioen in Zicht zijn ongeveer 45 jaar geleden begonnen bij Hoogovens. Het ging vaak om mensen die hun levenlang gewerkt hadden tot hun 65e en dan kregen ze AOW. Die mensen hebben nooit tijd gehad voor hobby’s want ze hebben altijd keihard moeten werken. Zo’n cursus was destijds vooral bedoeld om iemand wat dingen in zijn vrije tijd te laten doen.
Gaandeweg zijn de cursussen meer gericht op bewustwording. Zo van: ok, je gaat nu een volgende levensfase is. Wat nu? Vroeger bleef je nog zeven jaar leven nadat je met pensioen was gegaan. Tegenwoordig worden mensen tachtig of nog ouder. Dus heb je van je zestigste tot je tachtigste een periode waarin je voorzien bent van een inkomen want dat is tegenwoordig goed geregeld. Daarnaast zijn we vaak vitaler en gezonder ouder geworden. Wat wil je en kun je nog in die periode, welke mogelijkheden zijn er voor mij? Daar gaan we het vooral over hebben.”
Je pensioenleeftijd zie je van ver aan komen. Hebben mensen er dan niet over nagedacht?
“Zeker. Er zijn mensen die het moment van stoppen heel scherp hebben afgebakend. Daarna hebben ze een agenda die al helemaal vol is. Ik krijg mensen op de cursus die zeggen: ik ben drie maanden geleden gestopt met werken maar tijdens mijn werk kon ik niet komen want het was te druk. Nu ben ik gestopt en ik snap niet dat ik er ooit bij heb kunnen werken. Ik heb het nu veel drukker dan eerst. En dan is mijn vraag altijd: en is dit dan wat je wilt? Had je het je zo voorgesteld? Want je wordt door Jan en alleman gevraagd. Door verenigingen, door vrijwilligersorganisaties, door je eigen familie. Ze weten bijvoorbeeld dat Piet graag in de tuin bezig is en de kinderen werken met zijn tweeën. Zou Piet het niet leuk vinden om ons tuintje te doen? Dat is het moment om even stil te staan. In onze aankondiging hebben wij ook de tekst staan: ik stond even stil en dat was een hele stap vooruit.”
Wat is de grootste valkuil?
“Dat is toch dat men bang is voor het zwarte gat. Om zich daar tegen te wapenen gaan mensen zich voor ze met pensioen gaan aan allerlei dingen binden. Zodat ze als het ware weer het heilige moeten ervaren. Zolang je maar gevraagd en eraan je getrokken wordt blijf je in de dezelfde mood zitten als tijdens je arbeidzame leven. Dat is niet bezwaarlijk als je er bewust voor kiest. Maar vaak gebeurt het vanuit een andere invalshoek. Het gebeurt onbewust; dan ben ik weer lekker bezig. Als je elke maand je geld krijgt kun je je afvragen waar je nog nuttig voor bent. Waartoe dient het?”
Wat is het gevolg?
“Een pensioen-burnout. Het treft mensen die zich na hun pensioen volstorten met activiteiten. Na twee tot drie jaar zijn ze ‘bijgewerkt’. En dan komt de vraag: wat nu? Daar hebben ze nooit bij stilgestaan. Dan krijg je een terugslag en dat zie je heel veel.”
Hoe moet het dan wel?
“Neem een moment van bezinning. Zeg bijvoorbeeld tegen jezelf: ik neem een jaar en dan ga ik volop op vakantie of ik ga fietsen, of ik ga vrienden bezoeken of ik ga wandelen, sporten enzovoort. Dan heb je een jaar om af te kicken van je drukke leven. Daarna ga je je eens rustig bezinnen op wat je in je volgende levensfase graag zou willen. Die periode bouw je heel bewust in. En dat is moeilijk zat want iedereen zit aan je te trekken en je moet steeds zeggen: sorry, ik wou nog heel even niks doen. Ik wil, om het oneerbiedig te zeggen, met rust gelaten worden. Ik heb deze periode nodig om te weten en te voelen wat ik precies wil. En wat zie je dan vaak? Dat in de ruimte die je voor jezelf gecreëerd hebt de mooie ideeën ontstaan. De meeste mooie dingen kom je onderweg tegen. Of ze komen zomaar op je pad zonder dat je erover nadenkt. Ga je bewust die levensfase in dan zul je waarschijnlijk een prettigere periode tegemoet gaan dan wanneer je van de ene hectiek in de andere stapt.”
Wanneer is een cursist geslaagd?
“Dat kan ik het beste illustreren met het voorbeeld van een manager van KPN. Die nam deel aan de cursus omdat zijn vrouw stopte met werken. Hij was zelf al eerder gestopt. Tegen mij zei hij: ik hoef eigenlijk helemaal niet naar deze cursus want ik heb het helemaal voor elkaar. Ik heb een heel plan gemaakt en dat wil ik best laten zien. De man legde een schrijfblok op tafel. Daar stond op wat hij van maandag tot en met zaterdag ging doen. Zijn hele indeling was klaar. Nou, vrijdagmiddag bij de evaluatie kwam hij naar me toe. Hij scheurde zijn hele weekindeling voor mijn neus kapot. Jan, zei hij, ik heb het begrepen. En hij mikte zijn schrijfblok in de prullenbak.”
Jan Sleegers is al vele jaren actief als trainer/adviseur bij opleidingsinstituut Odyssee.
Meer informatie vindt u op http://www.odyssee-groep.nl/ onder ‘Pensioen in Zicht’.
