Het meest in het oog springende, maar tevens niet verrassende element is de aanpassing van de AOW leeftijd naar 67 jaar. Alleen zoals al reeds bekend, is hier tot 1 oktober 2009 nog de tijd om met alternatieve maatregelen te komen. Daar zal ik nu verder nog niet op ingaan. Zoals gebruikelijk is ook dit jaar het belastingplan 2010 en overige fiscale maatregelen 2010 gepresenteerd. In deze bijdrage de belangrijkste punten op een rij.
Uitbreiding banksparen
Sinds 1 januari 2008 kennen we het banksparen in Nederland voor lijfrente en aflossing van de eigen woningschuld. Dit ware van oudsher verzekeringsproducten, maar sinds vorige jaar kan het ook op een bankrekening of via een beleggingsrecht. Het kabinet introduceert nu ook een bankspaarvariant voor stamrechten voor ontslagvergoedingen en voor uitvaartproducten.
Het kabinet ziet, zo blijkt uit de memorie van toelichting, in een fiscaal gefaciliteerde bankspaarvariant voor de stamrechtvrijstelling bij uitstek een gelegenheid om banksparen uit te breiden. Momenteel is het mogelijk om een stamrecht bij een verzekeraar of een eigen BV onder te brengen. Met de introductie van een bankspaarvariant voor stamrechten worden de keuzemogelijkheden van de consument iets te doen met een ontvangen ontslagvergoeding uitgebreid. Vooral voor lage ontslagvergoedingen lijkt de introductie van een bankspaarvariant een waardevolle uitbreiding. Hier zijn naar verwachting minder kosten aan verbonden dan aan een verzekeringsproduct of de oprichtingskosten van een eigen stamrecht BV. Uiteraard worden de voorwaarden voor de bankspaarvariant en de bestaande verzekeringsvariant in evenwicht met elkaar gebracht, om te voorkomen dat één van beide veel aantrekkelijker zou worden dan de ander – wat juist tot verstoring van het gelijke speelveld zou leiden. Daarnaast breidt het kabinet de vrijstelling in box 3 voor overlijdensverzekeringsproducten uit met een bankspaarvariant.
Ik denk dat dit een mooie uitbreiding is en op een passend moment komt. Geheel in lijn met de verwachtingen neemt het aantal bankspaarproducten toe. Het is eigenlijk alleen nog maar wachten op pensioenbanksparen (2e pijler).
Levensloopregeling
Vorige jaar is de doorwerkbonus geïntroduceerd. Dit is een extra stimulans voor oudere werknemers om langer aan het arbeidsproces deel te nemen. Door een weeffout krijgen oudere werknemers die gebruik maken van hun levensloopregeling als een soort prepensioenregeling, ook recht op de doorwerkbonus. Het kabinet wil de samenloop tussen het levensloopverlof en de doorwerkbonus voorkomen door de levensloopregeling aan te passen. De aanpassing is gericht op alle situaties waarin de samenloop van levensloopverlof en doorwerkbonus zich voordoet. De maatregel gaat uit van de fictie dat opname van het levensloopverlof vanaf het kalenderjaar waarin de werknemer bij aanvang van het jaar al de 61-jarige leeftijd heeft bereikt, gericht is op het niet langer actief deelnemen aan het arbeidsproces. Door het loon uit de levensloopvoorziening voor 61-plussers als loon uit vroegere dienstbetrekking aan te merken kan de desbetreffende werknemer geen aanspraak meer maken op arbeidsgerelateerde heffingskortingen en dus ook niet op de doorwerkbonus. Degenen uit de genoemde leeftijdsgroep die de levensloopregeling gebruiken voor deeltijdverlof (of voor een korte periode van levensloopverlof), blijven wel in aanmerking komen voor de doorwerkbonus en voor andere arbeidsgerelateerde heffingskortingen op grond van het loon dat ze naast het loon uit de levensloopvoorziening verdienen. Voor de groep die levensloopverlof opneemt in een periode dat zij bij aanvang van het kalenderjaar nog niet de leeftijd van 61 jaar hebben bereikt, verandert er niets.
Dit is geen verrassing, temeer daar hier al geruime tijd over gesproken is.
Versoepeling pensioen in eigen beheer
Directeuren-grootaandeelhouders mogen pensioen opbouwen in eigen beheer. In de praktijk vindt de uitvoering van de pensioenregeling vaak plaats in een apart pensioenlichaam, vaak de persoonlijke holdingvennootschap, een afzonderlijke pensioenvennootschap of een pensioenstichting (extern eigen beheer). Aan het opbouwen van een pensioen in eigen beheer stelt de Wet LB 1964 verschillende voorwaarden. Eén van die voorwaarden is dat het eigen-beheerlichaam in Nederland is gevestigd. Voorts dient de opgebouwde pensioenverplichting voor de heffing van de vennootschapsbelasting door het eigen-beheerlichaam te worden gerekend tot het binnenlandse ondernemingsvermogen.
Met betrekking tot genoemde voorwaarden bestaat twijfel over de verenigbaarheid daarvan met de vrijheid van vestiging als bedoeld in het EG-Verdrag en de EER-Overeenkomst. Het kabinet acht die twijfel ongewenst. Om die reden laat het kabinet voortaan ook eigen-beheerlichamen die zijn gevestigd in een andere lidstaat van de Europese Unie, of in een bij ministeriële regeling aangewezen andere staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte, als pensioenverzekeraar van een dga toe. Hierbij geldt de voorwaarde dat de pensioenverplichting ook wordt gerekend tot het binnenlandse ondernemingsvermogen van die lidstaat onderscheidenlijk staat (hierna: EU/EER eigen-beheerlichamen).
Voor deze EU/EER eigen-beheerlichamen zullen vanzelfsprekend dezelfde uitgangspunten gaan gelden als voor binnenlandse eigen-beheerlichamen. Dat betekent allereerst dat de EU/EER eigen-beheerlichamen – net als de in Nederland gevestigde eigen-beheerlichamen – rechtens en feitelijk moeten zijn onderworpen aan een belasting naar de winst. Het lichaam moet hierbij aannemelijk maken, onderworpen te zijn aan een belasting naar de winst die resulteert in een naar Nederlandse begrippen reële heffing. Om voor EU/EER eigen-beheerlichamen een soortgelijk stelsel van fiscaal toezicht te realiseren, voert het kabinet voor deze lichamen bovendien een aanwijzingsregeling in die overeenkomt met de reeds bestaande regeling op grond waarvan pensioenfondsen en lichamen die bevoegd het verzekeringsbedrijf uitoefenen, worden aangewezen indien zij de pensioenverplichting niet tot Nederlands ondernemingsvermogen rekenen. Op grond van de voorgestelde regeling moet het aan te wijzen eigen-beheerlichaam zich tegenover de inspecteur verplichten: (i) te voldoen aan voorwaarden met betrekking tot het verschaffen van inlichtingen over de uitvoering van de regeling en de bepaling van de winst van het lichaam, en (ii) ingevolge een overeenkomst met de ontvanger aansprakelijkheid aanvaarden voor de invordering van de belasting die door de dga is verschuldigd en die alleen wordt ingevorderd bij bepaalde met name genoemde onregelmatige handelingen ter zake van het pensioen (zoals afkoop).
De Wet LB 1964 sluit voor de toegelaten aanbieders van loondervingstamrechten (bijvoorbeeld voor ontslagvergoedingen) aan bij de groep lichamen die als pensioenverzekeraar kunnen optreden. Ook ten aanzien van het huidige wettelijk systeem rondom stamrechten in eigen beheer bestaat, gelet op het voorgaande, twijfel over de verenigbaarheid daarvan met de vrijheid van vestiging. Om ook hier alle twijfel weg te nemen, zal de hiervoor beschreven wijziging voor pensioenlichamen mutatis mutandis eveneens worden doorgevoerd voor stamrechtlichamen.
Dit is voor mij een verrassende move van het kabinet. Al geruime tijd was bekend dat de vrijheid van vestiging en onze wetgeving ten aanzien van pensioen in eigen beheer op gespannen voet met elkaar stonden. Het lag dan ook in de lijn der verwachtingen dat hier maatregelen zouden volgen. Insiders hielden echter rekening met de meest rigoureuze maatregel die denkbaar was, afschaffen van eigen beheer. Ik ben dan ook verrast door deze maatregel. Zeker gelet op de toelichting waarin nogmaals wordt onderstreept hoe belangrijk pensioen in eigen beheer is. Ik denk dat de dreiging van afschaffing hiermee volledig van de baan is. Inhoudelijk heb ik aan deze maatregel niet zo veel toe te voegen, anders dan dat naar mijn mening de maatregelen zodanig zijn dichtgetimmerd dat gelukszoekers hier niet zoveel mee kunnen.
