Door een gebrek aan een langetermijnvisie die consequent wordt toegepast in het beleid, is de parel van onze welvaartsstaat, de sociale zekerheid, en vooral het pensioenstelsel daarin, afgetakeld en levert het vooral sociale onzekerheid op.
De SP.A legde gisteren een schema voor een algehele pensioenhervorming ter tafel. Het is jaren en haast decennia geleden dat een politieke partij nog zoiets deed, ofschoon het al 25 jaar nodig is.
Het is een oppositievoorstel – federaal zit de SP.A niet in de regering – en het heeft daar ook wel enkele kenmerken van. Maar het heeft de verdienste grote lijnen te durven trekken, niet alleen voor morgen, maar ook voor de volgende generaties.
Heel even wekt het hoop. Misschien kan er toch nog iets van komen. Maar een blik op de recente geschiedenis vernietigt die hoop meteen.
25 jaar lang was de pensioenpolitiek – en eigenlijk heel het socialezekerheidsbeleid – dagjespolitiek: er werd – ook door de SP.A – vaak en heftig gediscussieerd over details, maar zonder dat er een min of meer samenhangende visie op de verdere toekomst was, die ook breed gedragen werd. Er mocht vooral niets ten gronde veranderd worden, alleen details. En over veel sluipende veranderingen – de langzame afkalving van het niveau van de uitkeringen – werd niet gediscussieerd. Die werden verzwegen.
Het resultaat is dat de pensioenen en andere sociale uitkeringen langzaam afgetakeld zijn, en dat de bevolking dat ook beseft. Ze geloofde nog een tijd in het politieke sprookje dat we de beste sociale zekerheid ter wereld hebben. Maar nu niet meer.
De pensioenen van de ambtenaren zijn nog prima, maar amper de helft van de ambtenaren heeft er nog recht op.
De zelfstandigenpensioenen zijn nooit decent geweest; ze zijn de jongste jaren wat verhoogd en overstijgen nu soms al... het bestaansminimum.
De werknemerspensioenen waren ooit bij de beste in Europa, zijn langzaam afgetakeld en de meeste ervan liggen vandaag niet ver meer boven de 1.000 euro per maand. En wat zal dit morgen zijn?
Een pensioenstelsel is er om mensen – van jong tot oud – de zekerheid te geven dat ze, door bijdragen te betalen, in hun oude dag hoe dan ook een deftig inkomen hebben dat hen uit de armoede houdt en hen in staat stelt hun vroegere levensstandaard min of meer te behouden.
Ons pensioenstelsel doet dat niet meer. En de bevolking – van jong tot oud – weet dat. En ze gelooft ook niet meer dat het stelsel dit morgen opnieuw zal kunnen, want een geloofwaardig alternatief, een samenhangende langetermijnvisie, enige politieke overeenstemming daarover en enige moed om die dan door te voeren, was er de afgelopen 25 jaar niet te zien.
De sociale zekerheid levert geen zekerheid meer, maar vooral onzekerheid. Angst.
