NL : Vijftigers en zestigers dupe pensioencrisis

Twee directieleden van het CPB publiceren vandaag een boek over de kredietcrisis. Ze gaan onder meer na wie de slachtoffers zijn van de klappen die de pensioenfondsen opliepen.

De Nederlandse economie ondergaat door de financiële crisis in 2009 en 2010 9 procentpunt economische krimp ten opzichte van de oorspronkelijke ‘realistische’ groeiverwachtingen van het kabinet. Het bruto binnenlands product (bbp) „zal daarom vermoedelijk over een lange reeks van jaren 5 tot 10 procent lager blijven dan zonder de kredietcrisis het geval zou zijn geweest”, schrijven twee directeuren van het Centraal Planbureau (CPB), Casper van Ewijk en Coen Teulings, in een vanochtend gepresenteerd boek De grote recessie.

In dit boek beschrijven Van Ewijk en Teulings het ontstaan en de gevolgen van de financiële crisis voor een breed publiek.

De recessie heeft verregaande gevolgen, onder meer voor de overheidsfinanciën. De CPB-auteurs dringen erop aan om op korte termijn niet te bezuinigen, maar wel een herstelplan voor de overheidsfinanciën te hanteren voor de lange termijn.

Financiële crisis raakt vijftigers en zestigers

Het kabinet zal op prinsjesdag naar verwachting bekendmaken dat er onderzoek komt om de overheidsfinanciën op termijn weer op orde te brengen. Daarbij zal gekeken worden naar bezuinigingen op de woningmarkt, de arbeidsmarkt en de zorg.

Uit berekeningen van het CPB blijkt dat de gevolgen van de financiële crisis voor de pensioenen het hardst aankomen bij vijftigers en zestigers. Het verlies aan besteedbaar inkomen voor mensen geboren tussen 1940 en 1955 kan oplopen tot 15 procent. Deze achteruitgang in de consumptieve bestedingsruimte kan verder oplopen als de beurskoersen zich de komende vijf jaar niet herstellen. Dan kan het consumptieverlies voor vijftigers en zestigers oplopen tot 18 procent. In een scenario van versneld koersherstel op de aandelenmarkten beperkt het verlies zich tot 8 procent.

Het bestedingsverlies is een gevolg van de verplichting voor pensioenfondsen om pensioenen niet te indexeren en premies te verhogen om de effecten van gedaalde beurskoersen en lagere rente op te vangen. Mensen aan het einde van hun werkende bestaan hebben een relatief hoog opgebouwd pensioen en worden het hardst door de bevriezing getroffen, terwijl ze de minste tijd hebben om hun pensioenen verder op te bouwen .

Jongeren merken weinig

Voor jongeren en de oudste generatie zijn de bestedingsgevolgen van de pensioencrisis beperkt. Hier staat tegenover dat jongeren met een „structureel lager arbeidsinkomen” geconfronteerd worden. De CPB-auteurs opperen de wenselijkheid om de gevolgen van de pensioencrisis beter over generaties te spreiden door jongeren meer risico’s te laten lopen dan oudere werknemers.

Volgens de auteurs verkeert de wereld in de diepste economische crisis sinds de jaren dertig van de vorige eeuw. Toen was sprake van de Grote Depressie, nu van de Grote Recessie. Ze erkennen dat weinigen dit hadden zien aankomen en dat „zelfs economen [...] zich hebben verbaasd over de omvang van de crisis en de snelheid waarmee deze zich heeft verspreid”.

De verklaringen die ze hiervoor geven – bundeling en doorverkoop van bankkredieten, hefboomwerking van bankleningen, verwevenheid van de wereldhandel – is niet nieuw, wel helder.

Sombere scenario’s

Het boek lijkt ook een rechtvaardiging waarom het CPB in de Macro Economische Verkenning in september vorig jaar de ernst van de crisis nog onderschatte en pas begin dit jaar publiekelijk alarm sloeg. Toen kwam Teulings met zwarte scenario’s over de gevolgen op lange termijn van van de crisis.

Uit de analyse blijkt dat de eerste signalen van een komende crisis zich vanaf de zomer van 2007 al aankondigden.

Aan het slot nemen de auteurs iets terug van de sombere scenario’s. Ze laten in het midden of deze crisis de geschiedenis zal ingaan als een waterscheiding in de economie. „In vergelijking met de Grote Depressie lijken de gevolgen van de huidige crisis beperkter. De brand was minstens zo hevig, maar dankzij de lessen van de jaren dertig lijkt hij sneller geïsoleerd en bedwongen.”

De voorzichtige tekenen van economisch herstel lijken op de publicatiedatum van het boek te zijn vooruitgelopen.

Overzicht van hoofdstukken in De grote recessie

Ontstaan van de bankencrisis
Hoe een klein probleem groot werd
De wereldhandel in z'n achteruit
Tijdelijke crisis, blijvende schade?
De woningmarkt in crisistijd
Vallen en weer opstaan op de arbeidsmarkt
Alle remmen los!
Wie draagt het pensioenverlies?
Banken aan de ketting
Kredietcrisis en klimaatcrisis: de ene crisis lost de andere niet op
Hoeveel pijn doet de crisis?
Leren van de crisis

Bijhorende website

Blader hier door de eerste 24 pagina's van De grote recessie