Werken, werken, werken. Dagen, maanden, jaren vliegen voorbij en plots is er niets meer. Om zich op het zwarte gat voor te bereiden, volgen steeds meer oudere werknemers een cursus 'op pensioen gaan'. Alleen voor angsthazen of een must voor iedereen?
“Beste medewerk(st)er en partner,
Met pensioen gaan is een fulltime bezigheid. Misschien heeft u daar nooit bij stilgestaan. Toch is het beëindigen van een actieve loopbaan allicht één van de meest ingrijpende veranderingen in uw leven. Zich daarop goed voorbereiden is belangrijk…”
Elk jaar krijgen een zestigtal medewerkers van Bekaert een uitnodiging in de bus voor het seminarie 'Pensioen in zicht… inzicht in pensioen'. En Bekaert is niet de enige. Steeds vaker krijgen gepensioneerden in spe een cursus aangeboden om zich op die 'nieuwe levensfase', die 'tweede loopbaan' voor te bereiden. Mark Claus, auteur over dit thema en senior trainer: “Zo'n cursussen zijn niet nieuw. Een Nederlandse dominee lanceerde het concept al begin jaren zeventig. Toen waren er bij de hoogovens massa's werknemers die op pensioen gingen en die niet wisten wat ze met hun tijd moesten aanvangen. Reden genoeg om een cursus 'pensioen in zicht' op te starten. Gaandeweg verspreidde het idee zich over Nederland en vond het ook in Vlaanderen ingang. De laatste jaren wordt het hier precies ook meer au sérieux genomen.”
Drie dagen Ardennen
Claus zelf werkt onder meer voor de Vlaamse stichting Lodewijk de Raet, die zowel aan particulieren als aan bedrijven opleidingen aanbiedt. Eén van de klanten van de stichting is Agfa. “We willen onze werknemers een rugzak meegeven voor hun volgende levensfase die zowel qua financiën, gezondheid en relaties een hele omschakeling met zich brengt”, zegt Alfons Tobback, verantwoordelijke pensioenfonds Agfa. “Daartoe organiseren we een externe driedaagse aan zee of in de Ardennen waarop we onze gepensioneerden en hun partner uitnodigen.”
Roger Heeren, vroeger bediende bij Agfa, ging in februari dit jaar met pensioen. Samen met zijn vrouw Agnes Van Dyck nam hij eind mei deel aan de opleiding in Houffalize. “Een interessante ervaring. Vooral de uiteenzetting rond relaties en psychologie was boeiend. Wie met pensioen gaat, moet niet alleen de relatie met zijn partner, maar ook met zijn kinderen en andere mensen uit de omgeving opnieuw definiëren. Een gepensioneerde heeft een heel andere tijdsinvulling. De opleiding helpt je oog te hebben voor bepaalde valkuilen; ze vergemakkelijkt de overgang naar de nieuwe situatie.” Agnes bevestigt: “Op pensioen gaan betekent psychologisch een hele verandering. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor je partner. Het is een must om als koppel aan de cursus deel te nemen. Tijdens de driedaagse kon je ook met lotgenoten praten, het was fijn om ervaringen te delen en te horen hoe anderen het aanpakken.”
Helikopterzicht
De cursussen variëren zowel naar vorm als naar inhoud. Sommige bedrijven kiezen voor lezingen, andere voor trainingen en interactieve sessies; de info die de deelnemers krijgen, is eveneens heel uiteenlopend: financiën en successierecht, gezondheid, relaties, zingeving en tijdsbesteding, taakherverdeling, communicatie, afscheid nemen enzovoort.
“Anders dan in Nederland gaan bedrijven in Vlaanderen dikwijls de informatieve toer op”, zegt Mark Claus. Uiteenzettingen rond pensioenberekening en -belegging, successierechten en gezondheid komen vaker aan bod dan de zogenaamde 'levenskwalitatieve' benaderingen van de pensionering. Ook bij Bekaert, dat voor haar kaderleden en bedienden al tien jaar een opleiding 'Pensioen in zicht' organiseert, was de oorspronkelijke trigger een uiteenzetting over de financiële kant van pensionering. Sinds een zestal jaar hebben de cursussen het ook meer over levenskwaliteit. Luc Buyst, hr-manager bij Bekaert Technology Center: “Op de eerste dag van het seminarie besteden we aandacht aan het financiële plaatje, vooral aan beleggen en successieplanning. De tweede dag focussen we op psychosociale aspecten en gezondheid. De opleiding is niet modulair. Wie zich inschrijft, dient aan beide sessies deel te nemen. Zonder die verplichting denk ik dat de uiteenzetting rond financiën misschien wel beter zou scoren.”
Gilbert Storme, gepensioneerd kaderlid bij Bekaert, bevestigt dat vermoeden: “De financiële toelichting was voor mij één van de meest interessante delen uit de opleiding. Je krijgt plots een kapitaal uit je pensioenverzekering ter beschikking, wat doe je daar mee? Hoe ga je dat beleggen? Hoe pakken je collega's het aan? Je hebt behoefte aan iemand die daar met de nodige kennis op een gestructureerde wijze iets over kan vertellen. In mijn tijd, zo'n vier jaar geleden, kwamen de banken hun verschillende beleggingsformules voorstellen. Maar nu gebeurt een vergelijkende studie door een financieel specialist van het bedrijf zelf.” Hr-manager Luc Buyst bevestigt: “We willen onze medewerkers geen beleggingsformules aanpraten, wel willen we hen een neutraal helikopterzicht bieden en hen waarschuwen voor eventuele risico's. Neutraliteit van de spreker en kennis van zaken zijn essentieel.”
De meningen over wat in een cursus pensionering vooral aan bod moet komen, lopen uiteen, maar de waardering ligt meestal erg hoog. Fons Tobback van Agfa: “Bij sommige mensen merken we wel wat terughoudendheid. Uit de evaluaties nadien blijkt dat zo'n 90 procent veel van de cursus heeft opgestoken. De overige 10 procent ziet er niet dadelijk de meerwaarde van in.” Ook bij Bekaert, waar zo'n 75 procent van de genodigden effectief aan de sessies deelneemt, ligt de waarderingsgraad zeer hoog. Luc Buyst: “Voor het bedrijf is zo'n opleiding een vorm van employer branding. Een gepensioneerde werknemer blijft steeds stakeholder van de onderneming en helpt bij het uitdragen van je reputatie.”
Kostenplaatje
En hoe zit het met het kostenplaatje? Is het voor een bedrijf geen dure investering? Mark Claus: “Voor een kmo waar om de vijf jaar een werknemer met pensioen gaat, rendeert het concept van een bedrijfscursus niet. Maar er bestaan natuurlijk alternatieven: cursussen met open inschrijvingen waar iedereen naartoe kan. Een bedrijf kan een werknemer makkelijk naar zo'n cursus sturen. Verder bestaat er ook lectuur rond het thema. Hoe mensen zich voorbereiden kan heel hard verschillen, het belangrijkste is dat mensen beseffen dat ze niet kunnen berusten en zeggen: we zien wel. ”
Pensioentraining, ook voor zelfstandigen
'Zonder zorgen naar morgen', een uitnodiging aan het adres van zelfstandig accountant Roger Smismans. Hij stond op het punt met pensioen te gaan en zijn accountantskantoor over te dragen, toen de folder voor een cursus pensioenvoorbereiding bij hem in de bus viel. “Ik had voor de cursus al een en ander uitgeplozen, maar toch was het goed een aantal zaken bevestigd te zien en op bepaalde risico's te worden gewezen.”
Intitiatiefnemers van de cursus zijn onder meer Unizo, het Sociaal Verzekeringsfonds Svmb en de vzw Integraal. Marc Gommers, directeur vzw Integraal: “De praktijk leert ons dat veel zelfstandige ondernemers zich zorgen maken over hun toekomst en hun pensioen. Een ondernemer krijgt bij zijn pensioen meer en andere zaken onder de neus geschoven dan een gewone werknemer: niet alleen pensioenwetgeving en ziekteverzekering zijn van belang, maar ook en vooral informatie en advies omtrent de mogelijke opvolging door de kinderen, de verkoop van het bedrijf en heel de familiale, fiscale en sociale toestand er rond. Bij ondernemers moeten de bedrijfsbelangen altijd met persoonlijke belangen verzoend worden.”
De informatiecyclus voor zelfstandige ondernemers van vzw Integraal, Unizo en Svmb vindt om de twee jaar in verschillende Vlaamse regio's plaats. De cursus is zeer praktisch gericht, de sociale invalshoek wordt een stuk minder belicht. “Misschien is dat een hiaat in het programma, maar zelfstandige ondernemers zijn in de eerste plaats bekommerd om de verkoop en overname van hun zaak en om hun pensioen als appeltje voor de dorst”, verklaart Marc Gommers. En de belangstelling van de zelfstandigen stijgt jaar na jaar. In 2007 namen een dikke 1.500 ondernemers deel aan de informatiesessies rond pensioenvoorbereiding.
