De gemiddelde beleggingsportefeuille van de Belgische bedrijfs- en sectorpensioenfondsen bestaat voor bijna een derde uit staatspapier. De fondsen trokken vorig jaar hun investeringen in overheidsobligaties fors op van 27 tot 31 procent. Dat vooral ten koste van bedrijfsobligaties (van 37 tot 32%).
Die beslissing is opmerkelijk, gezien de onrustwekkende signalen over de begrotingstekorten in Griekenland, en andere landen, die sinds december de wereldbeurzen animeren. ‘De crisis in Griekenland is nog lang niet bezworen’, waarschuwde Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België, tijdens een presentatie voor de leden van de Belgische Vereniging van Pensioeninstellingen (BVPI).
Schulden probleem
‘Op de Europese top kwam er geen oplossing uit de bus. Als Griekenland zich niet meer op de kapitaalmarkten kan financieren, dan mag het land voortaan tegen marktrente lenen bij andere lidstaten. Dat lost niets op. Het blijft onbetaalbaar. De Grieken zullen niet uit de eurozone stappen, maar een uitstel van betaling of een schuldherschikking behoort wel tot de mogelijkheden.’
Voor een echte oplossing is het volgens Vanden Houte wachten op de belangrijke verkiezingen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen op 9 mei. ‘Steun aan Griekenland is niet populair in Duitsland. Het vergt politieke moed. Door hulp aan Griekenland te blijven weigeren, snijden de Duitsers in hun eigen vlees. De Duitse banken hebben immers meer dan 30 miljard euro Grieks staatspapier op de balans. Bij Griekse wanbetalingen moet Duitsland opnieuw kapitaal in de financiële sector injecteren.’
De perikelen beperken zich echter niet tot Griekenland. ‘Alle rijke landen zitten, in tegenstelling tot de groeilanden, met een groot schuldenprobleem’, stelt Vanden Houte. ‘De Amerikaanse topeconomen Carmen Reinhart en Kenneth Rogoff vonden een link tussen schulden en economische groei. Vooral bij een schuldgraad van 90 procent of meer van het bruto binnenlands product (bbp) boeten landen fors in aan economische groei (zie grafiek). Dat leert een studie van de schuldratio’s van de industrielanden sinds 1946.’
Vanden Houte legt uit waarom een hoge schuldgraad weegt op de groei. ‘De overheden halen al het beschikbare spaargeld uit de markt om hun schulden te financieren. Dit zogenaamde ‘crowding out’-effect belet investeringen in bedrijven. Daarnaast zal een land met veel schulden de overheidsbestedingen terugdringen en de belastingen opdrijven, wat de groei belemmert.’
Heel wat beleggers, die op zoek gingen naar veiligheid, zitten vandaag met staatspapier in de portefeuille waarvan het risico op wanbetaling gestaag toeneemt. De financiële en economische crisis en de tekorten eind 2008 zetten ook de pensioenfondsen aan tot een voorzichtiger beleggingsbeleid. Dat uit zich niet enkel in een grotere obligatieportefeuille (van 47 tot 49% vorig jaar) met een overgewicht aan staatspapier.
Het merendeel van de fondsen riep ook de automatische herbalancering van de portefeuilles in volle crisis een halt toe. Dat betekent dat ze geen aandelen bijkochten, toen de koersen in elkaar stuikten, om het aandelengewicht in de portefeuille op peil te houden. In sommige gevallen gingen aandelen zelfs de deur uit. Dat verklaart waarom de toename van het percentage aandelen in de portefeuille (+17%, van 29 tot 34% van de portefeuille) kleiner is dan de rally van de aandelen (20 à 30% in 2009).
lessen uit crisis
‘We hebben na de crisis aandelen afgebouwd’, geeft Olivier Poswick toe, de topman van het grootste pensioenfonds Tractebel-Suez. ‘Onze beslissing de automatische herbalancering los te laten bespaarde het fonds van de metaalsector 1,8 procentpunt verlies tijdens de crash, maar kostte ons ook 2,8 procentpunt rendement bij het beursherstel’, getuigt Karel Stroobants, onafhankelijk bestuurder van het pensioenfonds van de metaalsector. ‘We trokken er een belangrijke les uit. Als we niets hadden gedaan, dan hadden we op het einde van de rit 1 procentpunt meer rendement.’
