Voor socialisten blijft het Zilverfonds de mooiste erfenis van paars. Toch moet de huidige regering er niet van weten.
De SP.A heeft enkele voorstellen om de pensioenuitdaging het hoofd te kunnen bieden (DS 9 februari). Tijdens de voorstelling ervan volgde geen enkele verwijzing naar het Zilverfonds. Vreemd, ooit roemde voorzitter Caroline Gennez het als een van de ‘mooiste realisaties' van de jongste tien jaar.
Kamerfractieleider Bruno Tobback, die de nota mee opstelde, legt uit. ‘Onze plannen behelzen de lange termijn. Het Zilverfonds mikt op de korte termijn. Het fonds is niet bedoeld om de pensioenen te betalen. Wel kan het als een soort van buffer dienen op het moment dat de babyboomers met pensioen gaan. Het is een soort glijmiddel om die pil te verzachten. Maar als die golf eenmaal is gepasseerd, heeft het fonds geen doel meer.'
Toenmalig vicepremier Johan Vande Lanotte richtte in 2001 het Zilverfonds op om vanaf 2010 de vergrijzingkosten op te vangen. Paars wilde er budgettaire overschotten en eenmalige opbrengsten (bijvoorbeeld uit de verkoop van licenties) in kwijt. Momenteel bevat het 17 miljard euro.
Het fonds mocht pas worden aangesproken wanneer de schuldgraad onder de 60 procent van het bruto binnenlands product zakt. Paars besliste ook dat de overheid vanaf 2008 0,3 procent van de begroting, de daarop volgende jaren telkens aangevuld met 0,2 procent, in het fonds moest storten.
Helaas, de regering-Leterme dacht daar anders over. Overschotten waren er niet meer, bijkomende stortingen vond het kabinet maar niets. Bovendien steeg de schuldgraad ondertussen naar 100 procent en mag het fonds wettelijk gezien niet worden aangesproken.
Het animo voor het Zilverfonds zakte onder nul. Critici spreken over een lege doos, een virtuele realiteit of zelfs hypocrisie. Minister van Begroting Guy Vanhengel (Open VLD) noemde het een ‘marketingstunt' van de socialisten.
Technisch gezien hebben de critici geen ongelijk. Het geld van het fonds werd belegd in zilverbonds, speciale schatkistcertificaten. Grosso modo heeft de regering met haar spaarpot schuldpapier van zichzelf gekocht waarbij het verkregen geld al meteen werd uitgegeven. Dat geeft het fonds iets virtueels, al liet Europa de boekhoudkundige truc meetellen als een vermindering van de schuld (met een daling van de rentelasten tot gevolg). De overheid betaalt dat geld met een interest terug. Die interest vormt de netto-opbrengst en bedraagt nu zo'n 4 miljard euro. De kritiek dat het om een lege doos gaat, lijkt daarom evenzeer overtrokken. Met 4 miljard kan je iets doen, al is het niet veel.
De critici werpen bovendien op dat de regering schulden moet maken op het moment dat ze het Zilverfonds echt aanspreekt om die vergrijzing op te vangen. Natuurlijk, het geld van het fonds is al uitgegeven. Socialisten weten dat en willen dat euvel oplossen door het fonds jaarlijks te voeden tot het ergste van de vergrijzing achter de rug is. Dan kan het gewoon worden opgedoekt. De SP.A hoopt bijvoorbeeld dat het door de overheid in de banken geïnvesteerde geld uiteindelijk naar het Zilverfonds vloeit. Meteen zou het verdubbelen in omvang.
Vlaams parlementslid John Crombez (SP.A) blijft het fonds verdedigen. ‘Eigenlijk was het een instrument voor budgettaire zelfdiscipline.' Maar hij ontkent niet dat de huidige regering het Zilverfonds negeert, ja zelfs uitholt. Zo deinsde de regering er eind vorig jaar niet voor terug om 800 miljoen die eigenlijk voor het Zilverfonds was bedoeld, in de begroting op te nemen. ‘Zodra we in de regering zitten, gaan we het fonds reanimeren.'
Ook Tobback blijft een pleitbezorger, al nuanceert hij. ‘Ik stoor me vooral aan politici die veel kritiek leveren op het fonds maar tegelijkertijd niet vertellen wat ze dan wel doen om de vergrijzing op te vangen. Als de regering met een pensioenplan afkomt waarbij ze meteen aangeeft hoe ze het wil financieren, is het voor mij ook goed als dat zonder het Zilverfonds is. Al zal het emotioneel best wat pijn doen. Schamper doen over het verleden zonder een echt alternatief, stoort me.'
