De vijf grootste Belgische verzekeraars investeren slechts 5 procent van hun middelen in aandelen. Eind 2007 was dat nog ruim 15 procent en eind 2008 zo'n 7 procent. Dat leert een rondvraag van De Tijd bij de verzekeraars. Ter vergelijking : de Belgische pensioenfondsen beleggen gemiddeld een derde van hun vermogen in aandelen.
In totaal bezaten de Belgische verzekeraars eind 2008 voor 11,4 miljard euro aandelen. Dat blijkt uit cijfers van de sectorfederatie Assuralia. Bij de grootste verzekeringsmaatschappij van het land, AG Insurance, maakten aandelen eind september nog slechts 1 procent van alle beleggingen uit, bij voorloper Fortis Verzekeringen was dat eind 2007 nog 9,2 procent. Ook bij AXA, Dexia Insurance, Ethias en KBC Verzekeringen is de aandelenportefeuille in vergelijking met drie jaar geleden met de helft tot twee derde afgeslankt. Een deel van het kleinere belang van aandelen laat zich verklaren door de beursmalaise.
Via de officiële kanalen zijn de verzekeraars karig met commentaar, maar anonieme bronnen uit de sector bevestigen de totale afkeer van aandelen.
Verzekeraars en pensioenfondsen waren in de jaren 80 en 90 de langetermijnbeleggers in aandelen bij uitstek. In het eerste decennium van de nieuwe eeuw volgde in verschillende stappen een drastische koerswijziging. Nadat de uiteenspatting van de dotcomzeepbel in maart 2000 een periode inluidde van drie jaar dalende aandelenkoersen en ook de rente fors daalde, gingen de verzekeraars op zoek naar alternatieven. Die moesten een hoger rendement dan staatspapier combineren met een (schijnbaar) kleiner risico.
CDO's
De zoektocht bracht hen bij financiële spitstechnologie als CDO's (herverpakte bedrijfsleningen) of ABS'en (een verzamelterm voor allerhande herverpakte kredieten, zoals studenten-, woon- of autokredieten of kredietkaartschulden). Heel wat van die gestructureerde producten maakten hun 'veilige' status niet waar en toen de financiële crisis uitbrak waren er geen kopers meer voor. 'CDO's , dat is voorgoed voorbij. Of toch zeker tot er een generatie traders opduikt, die alle ellende niet meemaakte', zegt een bron bij een grote verzekeringsmaatschappij. 'Onder de noemer ABS valt hier en daar wel nog kwaliteit te vinden.' Bij Ethias klinkt het dat 'investeringen in gestructureerde producten voortaan tot een minimum herleid worden'.
Aandelen waren twee keer het slachtoffer van de boom in kredieteffecten. Ze werden eerst in de periode 2003-2007 ingeruild voor de ogenschijnlijk 'minder risicovolle' alternatieven. Daarna vlogen ze tijdens de crisis het eerst de deur uit, aangezien ze de meest en soms de enige liquide activa in de portefeuilles waren. 'De toezichthouders dwongen verzekeraars in zekere mate aandelen te verkopen om het risicoprofiel van hun portefeuille te verlagen en hun solvabiliteit op peil te houden', getuigt een betrokkene.
Voor de berekening van de solvabiliteit zijn het de marktprijzen van de activa die van tel zijn. Sinds het hoogtepunt van 23 mei 2007 tot het dieptepunt van 6 maart 2009 verloor de BEL20 68 procent . Sindsdien won de sterindex een derde van dit verlies terug, maar de appetijt in aandelen keerde bij verzekeraars niet weer. Integendeel, het lijkt er sterk op dat sommige verzekeraars bleven verkopen.
'De investeringsfilosofie is op een jaartijd fors gewijzigd', bevestigt Dries Olemans, de woordvoerder van Ethias. 'We zijn voorzichtiger geworden onder het motto 'back-to-basics'. We willen investeren in transparantie en standaardproducten, waarbij we duidelijk zicht hebben op alle risicofactoren'. De onderlinge verzekeringsmaatschappij kwam tijdens de financiële crisis in slechte papieren en zowel de leden (lokale besturen en gemeenten) als de overheid moesten in de buidel tasten om Ethias overeind te houden. Ook bij de bank-verzekeraars Fortis, KBC en Dexia moest de overheid tussenbeide komen, maar daar was het de bankpoot die zorgen baarde.
'Verzekeraars vragen zich af waarom ze nog aandelen zouden kopen, als ze toch om de zoveel jaar met een beurscrash te maken krijgen', stelt een chief investment officer van een verzekeraar. 'Bovendien zijn de boekhoudnormen sinds de dotcomcrash alleen maar strenger geworden. Er was zelfs sprake van dat alle activa, ook aandelen, in de toekomst tegen marktwaarde in de boeken moeten'. Bij pensioenfondsen is dat al langer zo. Een journalist die de sector zijn hele carrière gevolgd had, omschreef het vlak voor zijn pensioen als volgt : 'Pensioenfondsen laten alles zien, bij verzekeraars mag je nooit onder de motorkap kijken'.
Solvency II
De Europese Commissie legt momenteel de laatste hand aan de nieuwe kapitaalregels Solvency II, zeg maar Basel II voor verzekeraars. Uit de sector rees heel wal protest tegen de eerste ontwerpteksten, waardoor de verzekeraars naar eigen zeggen heel wat extra kapitaal zouden moeten ophalen. Ook Assuralia, de Belgische sectorfederatie, spreekt in het jaarrapport van 2008 over Solvency II. 'De desinvestering in aandelen vanaf 2004-2005 wordt ook verklaard door de vooruitzichten van de toekomstige prudentiële bepalingen 'Solvency II'' .
Vroeger konden de verzekeraars aandelen tegen kostprijs in de boeken aanhouden. Met Solvency I in 2002 kwam daar verandering in. 'Vandaag moeten verzekeraars verliezen slikken op aandelen, zodra de kans 'klein' is dat de koers ooit terug op hetzelfde niveau geraakt. In de praktijk hanteren de verzekeraars de vuistregel dat een koersdaling van aandelen met 20 à 25 procent wordt afgeboekt', stelt de betrokkene. 'Als aandelen tegen marktwaarde moeten worden gewaardeerd, dreigen de verzekeraars de aandelen nog meer de rug toe te keren'.
Verzekeraars kunnen zich ook moeilijk indekken tegen koersschommelingen van aandelen. In tegenstelling tot aandelen moeten opties of andere derivaten wel tegen de marktwaarde in de boeken staan, waardoor het risicoprofiel van de verzekeraar puur boekhoudkundig zou vergroten.
Onderste lijntje
Voor verzekeraars is het belangrijk het onderste lijntje in de resultatenrekening zo stabiel mogelijk te houden. 'Wanneer schommelingen van aandelen de groepswinst beïnvloeden, verliezen ze een groot deel van hun aantrekkelijkheid', zegt een andere bron. Door de massale afkeer van aandelen dreigen verzekeraars zich in de voet te schieten. Ze moeten de aangegane verplichtingen tegenover hun klanten in de (verre) toekomst zien na te komen. En daarvoor zijn de rendementen die aandelen op lange termijn genereren broodnodig.
Op termijn is een terugkeer naar aandelen bijna onvermijdelijk. Ook maatschappelijk is dat belangrijk. Verzekeraars zijn als langetermijnbeleggers belangrijke financiers van beursgenoteerde bedrijven en dus van de economie. Als langetermijnbeleggers, die soms 20 à 30 jaar hetzelfde aandeel trouw bleven, vormden ze in het beurswereldje een belangrijk rustpunt. Met hun exodus hebben kortetermijnspelers als hefboomfondsen het speelveld voor zich. Met de externe koersbewegingen van de voorbije twee jaar tot gevolg. Het gat dat de verzekeraars achterlaten, kan niet worden ingevuld door die paar kleine beleggers met het nodige lef.
