Er is veel mis bij onze pensioenfondsen, blijkt uit het vierde Kwartaalbericht van de Nederlandsche Bank. De fondsen hebben te veel risico genomen bij hun beleggingen, ze hebben de risico's onderschat en onvoldoende bewaakt. Daarover maakt DNB terechte opmerkingen. Ook kan het niet zo zijn dat, zoals DNB signaleert, veel meer risico wordt genomen dan vooraf was afgesproken in het beleggingsplan.
Het echte venijn bewaart DNB voor de staart. DNB kondigt aan te pleiten voor aanscherping van het wettelijke Financiële Toetsingskader. Het FTK zou het nemen van risico eenzijdig belonen. Als voorbeeld noemt DNB de manier waarop de pensioenpremie wordt berekend. Bij die berekening geldt dat hoe hoger het verwachte rendement, hoe lager de premie die werknemers en werkgevers moeten betalen. Een hoger rendement kan een pensioenfonds alleen inboeken als een flink deel van het vermogen in aandelen en andere risicodragende activa wordt belegd, want dat brengt meer op dan veilig staatspapier. 'Zo ontstaat bij het berekenen van de kostendekkende premie de opmerkelijke(mijn cursivering) relatie dat door het nemen van meer risico de premie lager kan worden vastgesteld', schrijft DNB. Dat moet blijkbaar afgelopen zijn, vindt DNB.
Hoezo 'opmerkelijk'? Welke Alice in de wondere wereld van de pensioenen bij DNB heeft deze zin opgeschreven? Er is niets opmerkelijks onder de zon. Alle fondsbesturen in dit land zijn er sinds jaar en dag van doordrongen dat risico de prijs is van een relatief lage pensioenpremie. Sterker nog, het inzicht dat het extra rendement op zakelijke waarden hard nodig is om bij een niet al te hoge premie toch uitzicht te bieden op een behoorlijk pensioen is de enige reden waarom de pensioenfondsbesturen überhaupt risicovol willen beleggen.
Je moet er niet aan denken wat er gebeurt als deze uitruil onmogelijk wordt gemaakt in het FTK. Dan maakt de prikkel om risico's te nemen plaats voor eenzijdige nadruk op veiligheid. Dat garandeert weliswaar een rustig leventje voor de toezichthouder, maar ten koste van de samenleving, want een veilig pensioen is een te duur pensioen.
Wie meent dat pensioenfondsen onvoldoende prudent zijn, kan beter inhaken op het verdeelde advies van de commissie-Don. Deze commissie moest vaststellen welke toekomstige rendementen op aandelen en obligaties realistisch te verwachten zijn. Het historisch gemiddelde rendement op aandelen waarmee nu wordt gerekend is 7,6%. Voorzitter Henk Don vindt, evenals de vertegenwoordigers van DNB en het Centraal Planbureau, dat voor de toekomst op niet meer dan 6% gerekend mag worden. De sociale partners willen daar niet aan. Partijen slaan elkaar met wetenschappelijk onderzoek om de oren. Mij lijkt als buitenstaander en premiebetaler dat Don c.s. het voordeel van de twijfel moet krijgen. Want bij de sociale partners worden de inzichten gedreven door het deelbelang van een zo laag mogelijke pensioenpremie, terwijl Don slechts gedreven wordt door het algemene belang.
Samengevat: risico nemen mag en is zelfs gewenst, mits dat goed wordt gecommuniceerd naar premiebetalers en gepensioneerden. Jezelf rijk rekenen mag niet.
Een lager verwacht rendement op aandelen betekent een hogere pensioenpremie, maar het ontmoedigt tenminste niet dat pensioenfondsen flink risico nemen. Ziet DNB risico als de vijand, voor pensioenfondsen is risico de grootste vriend, want het is de bron van extra rendement. Die vriend hebben de pensioenfondsen hard nodig om hun aartsvijand te verslaan. Die aartsvijand is de inflatie. Die heeft zich nu nog goed verstopt in alle tumult van de economische crisis, maar kan straks des te genadelozer toeslaan. Als pensioenfondsen worden veroordeeld tot veilig beleggen in staatspapier staan ze straks machteloos.
Ed Groot is redacteur van Het Financieele Dagblad. Edgroot@fd.nl
Risico's nemen mag en is zelfs gewenst. Zichzelf rijk rekenen mogen de pensioenfondsen niet
