'De Grote Nationale Pensioenconferentie is een flop', is te horen bij experts die bij de voorbereiding betrokken waren. De Grote Nationale Pensioenconferentie? Op 3 oktober 2008 besliste de federale regering zo'n conferentie te houden. Het was een van de zeldzame 'grote' beslissingen van de regering-Leterme I. Die conferentie moest het bedreigde pensioenstelsel weer op het droge brengen. Ze zou alle betrokkenen aan de tafel brengen. Ze zou heel 2009 mogen duren. 2009 is bijna voorbij en ze is nog niet begonnen.
De beslissing stoelde op het besef door dat het Belgisch pensioenstelsel aftakelde. Te weinig werkenden en te veel uitkeringstrekkers, is de diagnose. De Belgische pensioenen zijn bij de laagste in Europa en zakken verder weg; het inkomen van 23 procent van de Belgische gepensioneerden ligt onder de armoedegrens. Alle Europese landen hebben pensioenhervormingen doorgevoerd in de jaren negentig en later nog eens in de jaren tweeduizend. België nog niet.
'Dat heeft ook voordelen, dan kunnen we nu uit de ervaring van al die landen leren', zei de toenmalige minister van Pensioenen, Marie Arena (PS). Zij en vele anderen keken toen gecharmeerd naar het Zweedse systeem. De grootste charme daarvan is dat iedereen op elk ogenblik kan zien welk pensioen hij al heeft opgebouwd en ook perfect kan inschatten wat een jaar langer of minder lang werken, of de loopbaan een tijdje onderbreken, zal kosten én hoe hij dat kan compenseren. Bij ons ontbreekt de band tussen werken, loon en pensioen bijna volledig. Een hele loopbaan gewerkt hebben, brengt nauwelijks meer pensioen op dan een halve.
De Grote Nationale Pensioenconferentie zou de neuzen in dezelfde richting moeten zetten zodat een stevige hervorming mogelijk zou worden. Een taskforce met vakbonden, werkgevers en kabinetslui van de vicepremiers zou de zaak voorbereiden. De grote conferentie zou van januari tot december 2009 duren; in 2010 kon de wet dan gewijzigd worden. Vakbonden, werkgevers en de kabinetslui grepen echter de macht en beslisten dat zij de zaak wel zouden klaren en dat geen grote conferentie nodig was. Ze vormden de taskforce om tot een kleine pensioenconferentie. Hun werkgroepen hielden tot juli dit jaar 30 vergaderingen. Enkele externe experts die ze daarbij betrokken, zijn gefrustreerd. 'Sinds juli gebeurde er niets meer, en met onze inbreng is geen rekening gehouden', zeggen ze. Sommige van de sociale partners zitten met hetzelfde gevoelen. 'We hebben onze zeg mogen doen, maar omdat er nog geen echt gesprek was, hebben we niet het achterste van onze tong laten zien', luidt het. 'En sinds juli gebeurt daar niets meer mee.'
Minister Arena verdween intussen en het kabinet van haar opvolger, Michel Daerden (PS), zwijgt in alle talen. De door Arena nog aangestelde Misterpensioenconferentie, Michel Jadot, PS'er en voorzitter van het socialistisch ziekenfonds, zegt dat sinds juli heel hard gewerkt is. 'De nieuwe minister werd ingewerkt. En de crisis haalde alle berekeningen overhoop. We hebben alles herberekend en begin december zal ik een verslag en een reeks vragen klaar hebben. Daarop moet de taskforce antwoorden in januari. Dan kan de zaak naar de regering.'
Een rondvraag leert dat er nog drie tendensen leven in de groepen die de Grote Pensioenconferentie zouden bevolkt hebben.
Een kleine groep hoopt nog op een echt grote hervorming met samenhangende ideeën. Dat maakt geen kans. Een studie van David Natali van het Observatoire Sociale Européen over de Europese pensioenhervormingen legde de vinger op de wonde: met zijn zwakke politieke structuren en zijn sociale partners die nog maar weinig overeenstemming vinden, is België enkel in staat tot 'incrementele' beslissingen: kleine puntjes waarover als bij toeval nu en dan eens een consensus wordt gevonden. Als aan grote principes geraakt wordt, is het meteen oorlog onder de partijen en de sociale partners en kan er niets meer beslist worden. De tweede strekking hoopt dat een reeks kleine hervorminkjes toch wel mogelijk zal zijn. De derde strekking gelooft niet meer dat er nog iets van komt in deze regeerperiode.
Wat zal het worden? Een Grote Pensioenconferentie kom er zeker niet; een grote hervorming evenmin. Heel misschien komen er een reeks kleine maatregelen die heel geleidelijk ingaan, maar zeg niet dat het een hervorming is want dan is het oorlog en komt er weer niets meer van.
